Categorie: Verwondering

Geplaatst op

Sabearelân

Dit Paasweekend blijkt het juiste moment te zijn om over het nummer Sabearelân te schrijven. Ik bleef het maar uitstellen, niet alleen door tijdgebrek ook doordat ik niet goed weet wat ik er mee aan moet. Dit nummer heeft me het meest van alle nummers op het album geraakt. De Friese teksten, het pianospel, de boodschap over de (wan)hoop en liefde van een moeder: het raakt mij in mijn diepste zijn. Maar kan ik mijn kind die kernboodschap ‘Alles komt goed’ elke dag voorhouden?

Zeker nu ik haar sinds de oorlog in Oekraïne nog meer zie worstelen met wat er speelt in de wereld vind ik dat erg moeilijk. Ze confronteert me met dezelfde vragen die ik als kind al had en nu nog steeds heb. Laatst ben ik met haar samen dit nummer gaan luisteren. Het werkt voor ons beiden heel rustgevend en verbindend. Een soort wiegelied voor kleine én grote mensen. Niet om je in slaap te sussen, maar om je te helpen doorgaan. Te blijven zoeken naar de goede dingen om je heen en naar wat juist is om te doen.

Kunstenaars verbeelden als geen ander de relatie tussen mens en natuur. Nynke Laverman heeft dit in haar album Plant tot hoofdthema verheven én bovendien prachtig uitgevoerd. Als voorbereiding op de gelijknamige theatervoorstelling, luister ik de in 2021 één-voor-één uitgekomen nummers opnieuw. Welke inzichten brengt het mij dit keer? En wat hebben de wetenschappers, filosofen en podiumkunstenaars die Nynke inspireerden mij te zeggen? Maandelijks deel ik mijn inzichten met jullie, in de hoop dat je je door deze artiest ook zult gaan verwonderen over het leven. Luister de nummer en podcasts zelf via https://nynkelaverman.nl/nl/

Bij de release van Sabearelân sprak Nynke Laverman komiek Jochem Myjer over zijn liefde voor het landschap en de natuur. Ze zitten tijdens dat gesprek in De Sluftervallei op Texel, het landschap dat de achtergrond vormt van Myjers’ kinderboekenserie De Gorgels. Hier vertelt hij:  “Vroeger was het interesse, nu haal ik al m’n wijsheid, m’n lessen, m’n rust, alle dingen die ik wil leren en moet leren, uit de natuur. En de grootste les is hoop. Het is nu winter en alles is dor, maar we weten allemaal dat ‘t over een paar maanden weer zó mooi in bloei staat.”

Laverman verwondert zich over de positiviteit waarmee Myjer in het leven staat. Als je veel in de natuur bent, zeker in je eentje, dan voel je je daarmee meer en meer verbonden. En als ze dan stil staat bij alles wat er ondertussen door menselijk activiteit vernietigd wordt, rouwt ze daar om. Myjer is geneigd om vooral te kijken naar wat er wel is: “Alles heeft een geest. In de natuur wordt alles in het werk gesteld om weer in balans te komen. Alles zal goed komen. Ook toen ik kanker had bleef ik dat denken. Ik kon ook terugkijken op een prachtig leven. Dus het was goed. Het gaat zoals het gaat. En je moet altijd zeggen tegen je kinderen: het komt goed. En daarom is het liedje ook zo mooi.”

Nu de lente in mijn tuin overtuigend is begonnen zie ik de hoop die het nummer Sabearelân brengt letterlijk terug in mijn omgeving.

‘Alles vliegt de grond uit!’ zeggen de tuinders op het volkstuinpark dan. En tijdens het wieden, als ik op mijn hurken met mijn handen selectief plantjes uit de aarde trek, stopt het nadenken. Het proces van creëren en verzorgen, snoeien, voeden heeft invloed op ons geestelijk welzijn, het vermogen tot zelfreflectie en onze creativiteit. “Niet piekeren maar plukken”, hou ik mijn kind daarom ook vaak voor. Nu vraagt ze me regelmatig of ze mag helpen plukken.

Meer leuks:

  • Alle boeken en ander materiaal van Jochem Myjer over de avonturen van Melle en de Gorgels vind je op degorgels.nl.
  • Sue Stuart-Smith, “Tuinieren voor de geest. Hoe we gelukkiger worden van zaaien, wieden en snoeien.”
  • Videoportret van Nynke Laverman op MaatschapWij over het album Plant.
Collage van persoonlijk motieven en inspiratie voor Zorg In De Tuin
Geplaatst op

Cassandra

Ik zal eerlijk zeggen dat het nummer CASSANDRA me in het begin een beetje stoorde. Het gemurmel, de stemmen, de lage ondertonen… het zorgt voor een duistere en onheilspellende sfeer, bepaald niet hoopgevend. Maar ja, het past wel goed bij wat Nynke hier wil verbeelden: dat er niet geluisterd wordt naar mensen die een ongemakkelijke boodschap over de toekomst brengen. Cassandra is een vrouw uit de Griekse mythologie die de gave van toekomstvoorspelling krijgt, maar door niemand wordt geloofd. Zij breekt namelijk haar belofte aan de gever, Apollo, die vervolgens de gave omzet in een vloek. Cassandra voorspelt de val van Troje, maar wordt uitgelachen, waarna haar volk wordt overvallen en uitgemoord. Het verhaal zette Nynke aan het denken. Er zijn door de geschiedenis heen steeds Cassandra’s geweest, mensen die waarschuwden voor rampspoed, achteraf gezien gelijk kregen, maar naar wie niet werd geluisterd.

Kunstenaars verbeelden als geen ander de relatie tussen mens en natuur. Nynke Laverman heeft dit in haar album Plant tot hoofdthema verheven én bovendien prachtig uitgevoerd. Als voorbereiding op de gelijknamige theatervoorstelling, luister ik de in 2021 één-voor-één uitgekomen nummers opnieuw. Welke inzichten brengt het mij dit keer? En wat hebben de wetenschappers, filosofen en podiumkunstenaars die Nynke inspireerden mij te zeggen? Maandelijks deel ik mijn inzichten met jullie, in de hoop dat je je door deze artiest ook zult gaan verwonderen over het leven. Luister de nummer en podcasts zelf via https://nynkelaverman.nl/nl/

Nynke interviewde Eva Rovers over de bundel Nu Het Nog Kan die zij samenstelde met Extinction Rebellion. Daarin staan bijdragen van meer dan dertig schrijvers, klimatologen, filosofen, hoogleraren, opiniemakers en andere specialisten over de vraag hoe we een einde kunnen maken aan de wereldwijde klimaatcrisis. In het eerste deel wordt duidelijk hoe weinig tijd er is om te voorkomen dat de temperatuur op aarde aan het einde van deze eeuw stijgt met 4˚C. Bij dat scenario is nog maar 50% van de gebieden waar we nu wonen leefbaar. Dit zijn geen profetieën uit verhalen, dit zijn wetenschappelijk onderbouwde voorspellingen en bovendien al ruim dertig jaar bekend! De beeldspraak in het lied van Nynke, met de klimaatwetenschap als een moderne Cassandra, is volgens Eva dus zeer treffend. Er wordt door de mensheid niet zo hard gewerkt aan het afwenden van deze ramp als je zou verwachten.

Sterker nog, in de bijdrage van Prof. Douglas Rushkoff wordt duidelijk dat een aantal ‘bazen’ van grote bedrijven vooral bezig zijn met het uitstippelen van ontsnappingsroutes voor zichzelf in plaats van hun geld in te zetten op technologie en kennis om klimaatverandering te voorkomen.

Ik raak er gefrustreerd van en tegelijkertijd verbaast het me niks. Ik schrijf deze blog dan ook in een week waarin blijkt dat iemand als Poetin het blijkbaar nog steeds belangrijker vindt om een ander land binnen te vallen, met als enig doel het eigen grondgebied te vergroten, dan met andere landen samen te werken aan het terugdringen van klimaatverandering. Hoe respectloos ben je dan naar de wereld en de mensheid?! En hoe schattig is dan eigenlijk het geweldloze verzet en de burgerlijke ongehoorzaamheid van activisten als Extinction Rebellion? Of mijn eigen werk in het vergroenen van tuinen en buurten?

Toch zie ik ook dat werk als een soort activisme. Ik besefte dat toen ik in augustus 2020 een mooi artikel las van Zairah Khan, oprichter van BlueO2, tijdens mijn verkenningen voor het starten van Zorg In De Tuin. Ze zei: “Gardening used to be something I did on the side when I wasn’t working on a big and bold idea. But slowly it is starting dawn on me, that gardening may well be the biggest thing I can do for humanity.” Het inzicht dat tuinieren het beste is dat ze kan doen voor de mensheid legt ze in dit artikel verder uit. Ik ben haar daarin gevolgd en het paste me als een oude jas 😉 Zeker, van de kennis die zij inmiddels heeft vergaard over het aanpassen van tuinen aan klimaatverandering en droogte en het opvangen en gebruiken van regenwater kan ik vooralsnog alleen maar dromen. Ik doe mijn best om ze me eigen te maken en over te brengen op anderen.

“Activisme maakt duidelijk wat je van waarde vindt.”

Juist hierom, stelt Eva Rovers, is er nog hoop voor het leven op aarde. Er zijn heel veel vormen van activisme en er is voor iedereen een rol om de benodigde systeemverandering te bewerkstelligen. Volgens haar is burgerlijke gehoorzaamheid gevaarlijker dan het geweldloze verzet van een beweging als Extinction Rebellion. Wil je gehoorzaam zijn aan een systeem waarin armoede mag bestaan, waarin plek is voor extreme ongelijkheid, en waarin we de toekomst niet voor ogen houden? Dit systeem, die welvaart, dat is nou het paard van Troje! En ook deze beeldspraak laat weer zien hoe belangrijk kunst is om mensen de urgentie in te laten zien van het aanpakken van de klimaatcrisis. En om het gesprek aan te gaan en middels deliberatieve democratie, via een burgerberaad bijvoorbeeld, samen naar oplossingen te zoeken. Zodat we een samenleving scheppen die we met trots en liefde kunnen doorgeven aan de volgende generatie.  

Meer weten?

  • Bundel Nu Het Nog Kan, samengesteld onder redactie van Eva Rovers, in samenwerking met Extinction Rebellion Nederland.
  • De film Captain Nova, over een Cassandra die zichzelf vanuit de toekomst terug de tijd in schiet om de mensheid te waarschuwen voor een ramp en dan ontdekt dat ze haar 12-jarige zelf is geworden, waar dus niemand naar wil luisteren…
  • Link naar het nummer en de podcast Cassandra.
Zorg In De Tuin, uitzicht, toekomst, takken, hemel
Geplaatst op

Tree Tree

Wat leert cultuur ons over natuur? Kunstenaars hebben veel te vertellen over hoe ik mij als mens zou kunnen verhouden tot andere levende wezens om mij heen. Voor de artiest Nynke Laverman is dat de laatste jaren het hoofdthema van haar werk geworden. In het prachtige album Plant, dat zij sinds oktober 2020 gedurende een jaar tijdens een door haar bestempelde slow release uitbracht, weet zij haar verwondering over aardse zaken en prangende vragen over de huidige grote crises in melodieuze teksten vatten. Nooit eerder voelde ik zo’n nauwe verwantschap met én bewondering voor een artiest.   

In 2022 wil ik alsnog naar de theatervoorstelling van Plant gaan. Ik luister het album aandachtig opnieuw. Welke inzichten brengt het mij dit keer? En wat hebben de wetenschappers, filosofen en podiumkunstenaars die Nynke inspireren en die zij interviewde in de bijbehorende podcasts mij te zeggen? Maandelijks deel ik mijn inzichten met jullie, in de hoop dat je je door dit werk ook zult gaan verwonderen over het leven. Luister de nummers en podcasts zelf via https://nynkelaverman.nl/nl/

In het nummer TreeTree word ik vooral geraakt door het perspectief van de boom. Vroeger zag ik mijzelf als Idéfix, het hondje uit de strip Asterix & Obelix, dat direct begon te janken als er een boom uit de grond werd getrokken. Ik vertelde mijn vrienden dat ze takken of blaadjes niet van de bomen en struiken mochten trekken want “bomen hebben misschien ook gevoel”. Ik klom hoog in bomen om te zien wat zij zien en bedacht me daar wat ze daarvan zouden vinden. Hoe langer ze er staan hoe meer generaties mensen aan hen voorbij trekken. Wat zouden ze vinden over al die familiegeschiedenissen en dorpsgebeurtenissen? En van mij? “Tree, tree, what do you think of me?” zingt Nynke dan ook.

Ondertussen zie je in de videoclip bij het nummer hoe mensen zich verhouden tot bomen. Met name de beelden van de bomen die ergens ingeklemd staan of vervormd zijn door mensen zodat ze in de omgeving passen blijven mij bij. Voor de boom die helemaal alleen in de wachtruimte bij Schiphol staat, tussen glas, staal en beton, en zonder soortgenoten voel ik medelijden. Precies daar zingt Nynke dan ook “Do you miss me sometimes? The way you miss distant family?” Van bomen is uit onderzoek bekend dat ze via een ondergronds netwerk van schimmeldraden in contact staan met elkaar en voor elkaar zorgen door stoffen uit te wisselen. Dus die vraag is niet helemaal onterecht.

Toch is zo’n gedachtegang voor een mens met een westers wereldbeeld heel raar. In het westen vragen we bomen niks, zegt natuurfilosoof Matthijs Schouten daarover in de podcast. We zien het bos als een verzameling bomen die je kan kappen. In andere culturen zien mensen bomen als levende wezens met een eigen persoonlijkheid en ziel. Zij verbinden zich daarmee, ervaren de wereld met alle zintuigen, emoties en intuïtie én gaan daardoor heel anders om met hun omgeving. Schouten schetst vervolgens twee eeuwen geschiedenis waarin de westerse mens de natuur heeft losgelaten. Dat doet me heel erg denken aan het verschil tussen de stad en het bos in de animatie Wolfwalkers – let maar eens op het kleurgebruik en de tekenstijl.

Schouten denkt dan ook dat het wereldbeeld zoals Nynke dat neerzet in dit nummer, en waarin relaties en mystiek centraal staan, weer moeten verinnerlijken om als mensheid naar een duurzame toekomst te kunnen gaan. Zodat we in een wederkerige relatie met de natuur gaan leven. Die nieuwe verbeelding, een andere manier van kijken naar en in de wereld zijn kun je bij jezelf bewerkstelligen met oefeningen. Schouten geeft als tip om regelmatig een kwartier te kijken naar iets dat niet door mensen is gemaakt. En benoem dan niet op een rationele manier wat je ziet maar erváár het: “Herverbinding met de natuur gaat met gevoel, en emotie, en intuïtie. En, wederom, daar is de stem van de kunstenaar heel belangrijk!”

Meer lezen?

  • Wereldbeelden en visies op natuur in verschillende culturen worden beschreven in één van de belangrijkste werken van Matthijs Schouten Spiegel van de Natuur.
  • Bomen door de ogen van boswachter Peter Wohlleben in Het verborgen leven van bomen.
  • Wetenschappelijk onderzoek naar het netwerk van bomen in Science.