Tag: verbinding

Geplaatst op

Onthulling future sTREEts

Op 9 september 2023 werd het beeld future sTREEts onthuld. Het is bedacht en gemaakt door Marianne Lammersen in opdracht van de Provincie Noord-Holland. Ik gaf daar een toelichting op de planten die ik heb verwerkt in het werk, dat een inspiratie mag zijn om de stad te vergroenen, de biodiversiteit te vergroten en in balans te raken met de natuur.

Hoewel ik als ‘Miss Tegelwippen Haarlem’ al een tijdje afwist van de komst van een kunstwerk uit gewipte tegels 😉 had ik niet vermoed dat ik me uiteindelijk ook met het maken ervan bezig zou gaan houden. En al helemaal niet dat het zo leuk en soms ronduit grappig was om dit samen met Marianne te doen. Het is heel tof om door haar ogen naar de relatie tussen stad en natuur te kijken. Dankjewel Marianne voor dit heerlijke en ongedwongen maakproces!

We zijn eerst met zijn tweeën terug gegaan naar het oorspronkelijke idee voor het kunstwerk: het verwerken van gewipte tegels in een kunstwerk om te laten zien dat we van een grijze stad een groene stad kunnen maken. Dan dient de vraag zich aan: wat voor groen is dat dan? We hadden een mooi gesprek over natuur, wilde planten, typische tuinplanten en exoten. Daarna was het Marianne wel duidelijk dat het beeld vooral de veerkracht van natuur en de kansen voor het herstel van biodiversiteit in de stad zou moeten tonen.

Wilde planten

Daarom kozen we expliciet voor wild en inheems. Om te laten zien hoe mooi wilde planten zijn en dat die prima in de tuin kunnen worden toegepast. De planten zijn oorspronkelijk inheems en komen in Nederland in het wild voor. Er is een enkele uitzondering gemaakt voor uitheemse maar ingeburgerde of verwilderde planten (de boerenkrokus) en voor inheemse gecultiveerde varianten vanwege een bepaalde kleur (de paarsrode hemelsleutel). Er zijn geen potentieel bedreigende of invasieve soorten in het werk opgenomen. De planten komen van kwekers met veel inheemse soorten in het assortiment die op natuurlijke wijze dus met aandacht voor de bodem en turf-en pesticidevrij kweken (Kwekerij Kas & Co uit Kortenhoef, opgezet door de schrijver van Tuinieren met Wilde Planten, Martin Stevens, en bij Kwekerij Arborealis in Wilhelminaoord).

Transitie

Het werk moet eerst en vooral een transitie verbeelden. Van grijs naar groen. Mijn eerste gedachte was dan ook om aan het metselwerk aarde toe te voegen, dat in te zaaien en dan te wachten. Die transitie komt dan nà de voltooiing van het beeld. Maar nee, direct protesteerde de ongeduldige tuinier in mij. “Dan moet je wachten tot het opkomt.” En de controlfreak dacht: “…straks komt er van alles op waar ik niet op zit te wachten en moet ik kruidje voor kruidje determineren om te besluiten of het weg moet of mag blijven.” Bovendien, een bult zand op dat mooie metselwerk ‘toont’ niet echt lekker tijdens de onthulling.

Dus hebben Marianne en ik de transitie wat versneld, zeg maar. En eigenlijk zijn we daarmee in die val van de maakbaarheid getrapt. We gingen vormgeven, ontwerpen, maken en straks zullen we dus ook beheren. Maar… het maakt wel in één keer duidelijk dat we natuur in de stad willen. Dat grijze tegels en rode gebouwen veel mooier zijn mét groen! Ook al hebben we nu het startschot gegeven, de lastige keuzes komen alsnog wel. Hoever mag de hop groeien, snoeien we de bosrank na de winter terug? Vervangen we wat er straks verdroogd? Halen we al het ‘onkruid’ weg? En als wij dat niet doen, doen de buren het anders stiekem wel?

Bodem & Biotoop

Ook al werk je met inheemse planten, dan nog is er teveel om uit te kiezen gezien de beperkte ruimte! Het materiaal en de opbouw van het metselwerk zorgt er echter voor dat veel van de planten uit typisch Noord-Hollandse landschappen afvallen. De biotoop die zo ontstaat lijkt het meest op droge kalkrijke plekken in de volle zon. Net als op groendaken moeten planten tegen extreme omstandigheden met hitte en droogte kunnen. Dan kom je uit op planten met fijn blad en op vetplanten. Maar we wilden graag stoere kleuren en planten met groot mooi blad. Waardoor je een associatie krijgt met bos, mede door de grote bomen waardoor het werk omringd is. 

Wol

Dus…maak je de omstandigheden zo dat planten uit het bos zich misschien toch thuis voelen in de bakken. We hebben hoop dat dit met name in de lagere bakken goed zal werken. Marianne heeft de eerste laag waterdicht gemaakt zodat er na een regenbui een kleine buffer is. De ruwe schapenwol aan de binnenzijde van het metselwerk neemt water op en geeft het langzaam weer af. Het water is zo ook langer beschikbaar voor de planten in de openingen aan de buitenzijde en zal minder snel verdampen uit de bakken. De wol, afkomstig van Landschapsbeheer Nieuwenhuijse, is organisch materiaal dat uiteindelijk verteerd en zo ook heel langzaam voeding geeft aan het bodemleven en de planten. Aan het schrale zand wat we voor alle bakken als basis gebruikten is in deze bakken relatief veel compost toegevoegd. Aan de hogere juist minder. Toch blijft het spannend om te zien of het werkt, welke planten er goed in gedijen en het beeld zullen overgroeien en welke planten het niet redden door teveel of juist te weinig voeding, vocht en licht.

Diversiteit & Bloeiperiode

Bij de keuze voor de planten is naast de looks, het landschap en de biotoop ook gelet op diversiteit en bloeiperiode. Er zijn diverse plantenfamilies gekozen zoals rozenfamilie, lipbloemigen, ranonkel, klokjesfamilie, vetplanten, varens en zelfs een gras. Ze staan allemaal weer in verbinding met andere levende wezens in de bodem en rond de planten. Zo versterken ze elkaar. Tenslotte heb ik de bloeiperiode van de geselecteerde planten gecontroleerd om te zien of er altijd wat in bloei staat, leuk voor ons én voor de insecten. Ik verwacht dat de krokussen die we later deze maand nog zullen toevoegen als eerste de honneurs waarnemen in februari en dat we afsluiten met de bloemen van de wilde kamperfoelie die doorbloeit tot in oktober.

Mos

Marianne en ik blijken beide gefascineerd te zijn door mos. Als je het van dichtbij bekijkt is het een wereld op zich. Een mini-sprookjesbos. Ik zie de micro elfjes zo tussen de dwergen door fladderen. Eén van de mooiste groene elementen in het bos. In tegenstelling tot de meeste mensen in de stad, die mos vaak met klaterend drinkwatergeweld te lijf gaan, hopen we dat de betonplaat, de tegels en de klinkers zullen begroeien met mos. Uiteraard groeit dat nooit op de plekken waar je het wilt hebben! Toch doen we een poging. Met mosverf: bestaande uit een handvol mos gemengd met yoghurt, water en honing. Aan gedeputeerde en wethouder de eer om het beeld ermee in te zegenen en een mooie graffiti aan te brengen. Ik wacht in spanning af wat deze finishing touch zal opleveren!

Lees ook het interview met Marianne Lammersen over het maakproces van future sTREEts.

Geplaatst op

Tree Tree

Wat leert cultuur ons over natuur? Kunstenaars hebben veel te vertellen over hoe ik mij als mens zou kunnen verhouden tot andere levende wezens om mij heen. Voor de artiest Nynke Laverman is dat de laatste jaren het hoofdthema van haar werk geworden. In het prachtige album Plant, dat zij sinds oktober 2020 gedurende een jaar tijdens een door haar bestempelde slow release uitbracht, weet zij haar verwondering over aardse zaken en prangende vragen over de huidige grote crises in melodieuze teksten vatten. Nooit eerder voelde ik zo’n nauwe verwantschap met én bewondering voor een artiest.   

In 2022 wil ik alsnog naar de theatervoorstelling van Plant gaan. Ik luister het album aandachtig opnieuw. Welke inzichten brengt het mij dit keer? En wat hebben de wetenschappers, filosofen en podiumkunstenaars die Nynke inspireren en die zij interviewde in de bijbehorende podcasts mij te zeggen? Maandelijks deel ik mijn inzichten met jullie, in de hoop dat je je door dit werk ook zult gaan verwonderen over het leven. Luister de nummers en podcasts zelf via https://nynkelaverman.nl/nl/

In het nummer TreeTree word ik vooral geraakt door het perspectief van de boom. Vroeger zag ik mijzelf als Idéfix, het hondje uit de strip Asterix & Obelix, dat direct begon te janken als er een boom uit de grond werd getrokken. Ik vertelde mijn vrienden dat ze takken of blaadjes niet van de bomen en struiken mochten trekken want “bomen hebben misschien ook gevoel”. Ik klom hoog in bomen om te zien wat zij zien en bedacht me daar wat ze daarvan zouden vinden. Hoe langer ze er staan hoe meer generaties mensen aan hen voorbij trekken. Wat zouden ze vinden over al die familiegeschiedenissen en dorpsgebeurtenissen? En van mij? “Tree, tree, what do you think of me?” zingt Nynke dan ook.

Ondertussen zie je in de videoclip bij het nummer hoe mensen zich verhouden tot bomen. Met name de beelden van de bomen die ergens ingeklemd staan of vervormd zijn door mensen zodat ze in de omgeving passen blijven mij bij. Voor de boom die helemaal alleen in de wachtruimte bij Schiphol staat, tussen glas, staal en beton, en zonder soortgenoten voel ik medelijden. Precies daar zingt Nynke dan ook “Do you miss me sometimes? The way you miss distant family?” Van bomen is uit onderzoek bekend dat ze via een ondergronds netwerk van schimmeldraden in contact staan met elkaar en voor elkaar zorgen door stoffen uit te wisselen. Dus die vraag is niet helemaal onterecht.

Toch is zo’n gedachtegang voor een mens met een westers wereldbeeld heel raar. In het westen vragen we bomen niks, zegt natuurfilosoof Matthijs Schouten daarover in de podcast. We zien het bos als een verzameling bomen die je kan kappen. In andere culturen zien mensen bomen als levende wezens met een eigen persoonlijkheid en ziel. Zij verbinden zich daarmee, ervaren de wereld met alle zintuigen, emoties en intuïtie én gaan daardoor heel anders om met hun omgeving. Schouten schetst vervolgens twee eeuwen geschiedenis waarin de westerse mens de natuur heeft losgelaten. Dat doet me heel erg denken aan het verschil tussen de stad en het bos in de animatie Wolfwalkers – let maar eens op het kleurgebruik en de tekenstijl.

Schouten denkt dan ook dat het wereldbeeld zoals Nynke dat neerzet in dit nummer, en waarin relaties en mystiek centraal staan, weer moeten verinnerlijken om als mensheid naar een duurzame toekomst te kunnen gaan. Zodat we in een wederkerige relatie met de natuur gaan leven. Die nieuwe verbeelding, een andere manier van kijken naar en in de wereld zijn kun je bij jezelf bewerkstelligen met oefeningen. Schouten geeft als tip om regelmatig een kwartier te kijken naar iets dat niet door mensen is gemaakt. En benoem dan niet op een rationele manier wat je ziet maar erváár het: “Herverbinding met de natuur gaat met gevoel, en emotie, en intuïtie. En, wederom, daar is de stem van de kunstenaar heel belangrijk!”

Meer lezen?

  • Interview met Nynke Laverman door MaatschapWij.
  • Wereldbeelden en visies op natuur in verschillende culturen worden beschreven in één van de belangrijkste werken van Matthijs Schouten Spiegel van de Natuur.
  • Bomen door de ogen van boswachter Peter Wohlleben in Het verborgen leven van bomen.
  • Wetenschappelijk onderzoek naar het netwerk van bomen in Science.
Geplaatst op

Struikroven in Amsterdam

Woensdag 27 oktober 2021 ging ik ‘op roverspad’ in de Gentiaanbuurt, Amsterdam, om planten en struiken te redden van sloop! Samen hebben we onder andere rodondendrons, hortensia’s, vingerhoedskruid, passiebloem, Toscaanse jasmijn, vuurdoorn en zelfs een zaailing van een hazelaar uitgegraven en meegenomen naar de nog lege tuinen van bewoners die net in hun pas gerenoveerde woning zijn gaan wonen.

Dit deed ik samen met medewerkers van Ymere om te voorkomen dat het groen uit de tuinen van de nog te renoveren woningen op de composthoop belandt. Dit is nu nog de standaardpraktijk bij sloop voor renovatie en nieuwbouwprojecten. Stichting Struikroven wil dat veranderen en overtuigt steeds meer woningbouwcorporaties, projectontwikkelaars en bouwbedrijven om daaraan mee te doen.

Voor woningbouwvereniging Ymere past de actie uitermate goed omdat ze haar huurders wil motiveren hun tuinen in te richten met groen. De woningen zijn dan ook opgeleverd met een groot oppervlak aan tuingrond. Door bewoners uit te nodigen planten te redden uit een sloopgebied maken zij meteen een goede start met het klimaatadaptief en natuurvriendelijk inrichten van hun nieuwe tuin. Wat ook heel leuk was is dat buurtbewoners elkaar leerden kennen. Zo kwamen twee dames erachter dat ze al jaren in dezelfde buurt wonen zonder elkaar te kennen. Nu ze in hetzelfde huizenblok zijn gaan wonen en samen planten hebben geroofd zullen ze elkaar vast nog eens op zoeken.

Robertien Aberson van Stichting Present Amsterdam heeft alle overgebleven planten en struiken meegenomen. Zij zal het sloopgroen de komende tijd verzorgen in haar logeertuin zodat het tijdens een toekomstige actie alsnog aan bewoners uitgedeeld kan worden. We hebben zo kunnen ervaren hoe Sociaal Tuinieren en Struikroven elkaar kunnen versterken. Ik ben echt heel blij met deze samenwerking en verwacht dat ik nog veel van dergelijke projecten zal coördineren.

Struikrover Anniek op roverspad met bewoner van Gentiaanbuurt in Amsterdam!
Samen met bewoner een lavendelstruik van de sloop redden.
Geplaatst op

Sneeuwengel

Sneeuwengel, plantenredder, struikrover, ontzorgverlener, tuinontzorger…Anniek Herder! Graag stel ik me even voor aan de nieuwe volgers op mijn site en social media. In mijn zoektocht naar nieuw zinvol werk ben ik afgelopen jaar heel wat nieuwe termen tegen gekomen. Die allemaal resoneerden in mijn hoofd en hart en zo mee vorm gaven aan mijn impact onderneming Zorg In De Tuin.

Met die onderneming wil ik graag meer mensen laten genieten van een groene, bloeiende en levende tuin. Niet alleen doordat die tuin stijlvol is ingericht met een juiste keuze aan planten, maar ook door er samen in te werken. Ervoor te zorgen dat iemand mee kan doen en zich verbonden voelt met de ander, de natuur, de wereld.

Ik voel in al mijn vezels dat dat belangrijk is voor een mens. Dat je daardoor op kunt staan met de zin om die dingen te doen en te beleven die het leven mooi maken voor jou. Een mens die verbonden is met de natuur zal er ook respectvol mee omgaan. En daar hebben we allemaal baat bij!  

sneeuwengel, Zorg In De Tuin, beschermengel, appelboom

In deze week van sneeuw en ijs wordt mijn geduld danig op de proef gesteld. Voordat de sneeuw viel, keek ik het groen bijna de grond uit. Ik wil óók graag mijn afspraken nakomen in de tuinen van mijn klanten. Maar een boom uit een ijskoude grond graven…tja dat gaat nou eenmaal niet.

Eronder liggen kijken naar de tekening van die mooie takken tegen een helblauwe lucht en luisteren naar getjilp van vogeltjes kan gelukkig wél. Zo is er in elk seizoen en bij elk weertype wel iets te beleven. Als je er maar de tijd voor neemt!

Appelboom, winter, zonneschijn, helblauw