Een bloemenweide op het dak!

Na elke lesdag bij de opleiding Ecologisch hovenier krijgen we een opdracht om de stof thuis te verwerken en uit te diepen. Na de les over bloemenweides bij de CruydtHoeck in juni 2022 kregen we een zaadmengsel mee met de opdracht om zelf een kruidenrijk grasland in te zaaien en te beheren. Ik koos voor het ‘Bloemrijk mengsel voor ecologische dakbegroeing D2’ omdat ik een alternatief zoek voor de standaard voorgekweekte sedumcasettes of sedummixmatten. Er is daarbij namelijk geen garantie dat er geen bestrijdingsmiddelen worden gebruikt tijdens de kweek van die planten. Stel dat je dan in elk geval de planten zelf kunt laten groeien op substraat, dan heb je dat probleem van die bestrijdingsmiddelen opgelost! Aangezien ik zelf geen goed bereikbaar plat dak van 12m2 heb, ging ik op zoek naar een buurtgenoot die wel van een experiment houdt. Mijn aanbod: ik help mee bij de aanleg, zaai het in en doe het beheer zolang de opleiding duurt.

Het dak

Ik plaatste een tekst op Instagram en kreeg al na een paar minuten een reactie. De man die reageerde heb ik vervolgens een aantal vragen gesteld om te checken of het dak geschikt is. Hij nodigde me uit voor een kop koffie om het dak te inspecteren, of beter gezegd te bewonderen! Want hij bleek samen met een circulaire timmerman uit Haarlem een schuur te hebben gebouwd van tweedehands bouwmaterialen: barnwood uit Frankrijk, vloeren uit treinen NS met isolatie vilt tegen de wand en op de vloer, ramen uit containers en via marktplaats.

De tuin ligt op het noorden, maar op het dak van de schuur, die 240cm hoog ligt, valt gedurende de dag behoorlijk wat zon. Het ligt ver genoeg van de huizen af en er staan geen hele hoge bomen in de buurt. Het dak is net nieuw en rust op zware balken. Mijn buurtgenoot verwacht dat het voldoende draagvermogen heeft voor een groendak met een belasting van minimaal 120 kg per m2. Het bleek het perfecte dak te zijn voor deze opdracht! Wat een pareltje!

De schuur van mijn buurtgenoot in aanbouw.
De schuur voor de bloemenweide bleek een prachtig circulair bouwwerk – hier nog in aanbouw.

Materiaalkeuze

Naast de aanbiedingen van mensen met een plat dak, kreeg ik ook nog een tip van Waterleider uit Delft over een pilot voor het maken van een groendak met los substraat en schapenwol. In dat geval heb ik niet alleen een zelf ingezaaid kruidenrijk grasland maar ook nog een groendak met schapenwol als drainage gemaakt! Tijdens het maken van mijn boodschappenlijst werd ik namelijk niet zo blij van het standaard materiaalaanbod. Een groendak wordt doorgaans opgebouwd uit wortelwerende folie, beschermdoek 800, drainagemateriaal van plastic met uitsparingen voor het water, filtervlies van geotextiel of polypropyleen en substraat waarop de planten groeien. Behalve het substraat zijn alle materialen gebaseerd op aardolie en uiteindelijk zorgen die voor slecht afbreekbare microplastics in de natuur. Dat moet anders kunnen, toch?

Met de tip van Waterleider in mijn achterhoofd zocht ik verder. Op de sites van Ecobouwschool en Earth Kweek zag ik groendaken met kurk als basislaag. Dus ik vraag hen naar de mogelijkheid om de materialen los te bestellen. Zij blijken net bezig te zijn met een los systeem en schapenwol als tussenlaag. Dan wordt de dakopbouw als volgt:

  • Platen van geperste vermalen kurk – een restproduct uit wijnindustrie
  • Wol van Nederlandse schapen – waarvoor momenteel geen verwerkingindustrie is
  • Jute – afgedankte zakken uit de koffie-industrie
  • Substraat van compost met vermaalde dakpannen – restproduct uit de bouwsector

Normaal gesproken komt er een zogenaamde growkit mee met zaadjes en plantpluggen van verschillende soorten sedum zodat je je dak naar believen kunt inrichten, maar nu laat Marijn dat weg omdat ik zelf een zadenmengsel heb. Om dat te zaaien voeg je nog een klein laagje compost toe aan de substraatlaag en meng je zand door het zaad.

Natuurlijke materialen voor de opbouw van een groendak door Zorg In De Tuin
Benodigde materialen voor de opbouw van een groendak met kruidenrijke begroeiing.

Tijdens mijn bezoek aan mijn buurtgenoot bleek de dakrand veel lager dan hij vooraf dacht. Maar 4cm in plaats van de benodigde 8cm. We bedachten ter plekke een oplossing door alle materialen een rand te geven van gekloofde boomstammen. Zo kan de wol en het substraat van Earth Kweek worden opgesloten. De hoop is dat de grassen en bloemen uit zadenmengsel daarover heen gaan hangen/groeien. Het mag er best een beetje rommelig uit zien vindt mijn buurtgenoot.

Voor de zekerheid heb ik Earth Kweek nog even gevraagd naar het waterbufferende vermogen van het groen dak bij deze oplossing. Hij denkt dat de boomstammen goed zullen werken als rand voor de bodem en de planten. De wol en de kurk bufferen straks het water waardoor het langer duurt voordat het verder naar beneden loopt. Het is de bedoeling dat de planten ook in de wol wortelen door het substraat, die laag moet je dus eigenlijk meetellen als substraatlaag.

Aanleg

Aangezien ik het zaadmengsel in september wil zaaien wachten we tot mijn buurtgenoot terug is van vakantie. De materialen werden door Marijn, van Earth Kweek, zelf afgeleverd op 29 september 2022. Hij helpt mee sjouwen en bouwen tot het ons duidelijk is hoe de lagen op elkaar komen te liggen.

Daarna maak ik het dak af met de eigenaar. Zo regelt hij onder andere nog een machine om de boomstammetjes mee te kloven – dat was hem voor de vakantie niet meer gelukt – terwijl zijn partner en ik de lagen op het dak rangschikken. Nadat ik de stammetjes rondom heb gelegd zoek ik nog wat plantjes en een siergras uit de voortuin die ik her en der tussen de bloemen uit het zaadmengsel op het dak worden gepland. Ook leggen we er een paar stapstenen tussen zodat het onderhoud straks makkelijker is. Daarna zaaien we het mengsel en besproeien het met de tuinslang vanaf de ladder die al die tijd tegen het schuurtje aan heeft gestaan.

Anniek van Zorg In De Tuin zaait het groendak in bij haar buurtgenoot.
Nadat de materialen en planten op hun plek liggen wordt het dak ingezaaid.

Beheer

De eigenaar is van plan om erg weinig aan onderhoud aan het dak te doen en gewoon te kijken wat er gebeurt als je de planten hun gang laat gaan! Ik vermoed dat er uiteindelijk alleen nog maar gras over is als hij niet gaat ‘maaien’. Nu, in november 2022, zijn we vooral nog bezig met wat er ontkiemt, maar in 2023 zullen we moeten beslissen wat en wanneer we gaan maaien. Vooralsnog zal ik hem adviseren om in het voorjaar de ene helft van de planten te knippen en in het najaar de andere helft. Zo is er altijd iets in bloei en is er ook genoeg licht voor de uitgevallen zaden om te ontkiemen. Wanneer we precies gaan ‘maaien’ hangt ook af van wat er aan planten op komt. Wordt vervolgd!

Net ingezaaid groendak met boomstammetjes als beschermende rand voor het substraat en perzikpitten langs de dakrand voor een goede afvoer van regenwater.
Net ingezaaid groendak met boomstammetjes als beschermende rand voor het substraat en perzikpitten langs de dakrand voor een goede afvoer van regenwater.