In eerdere blogs liet ik zien hoe ik regenwater buffer op het dak en daarna opvang in een regenton. Afgelopen tijd heb ik materialen verzameld waarmee ik het water verderop de tuin in kan leiden om te infiltreren. Ik wil namelijk mijn regenwaterafvoer afkoppelen van het riool. Dat is belangrijk want dan wordt het schone regenwater niet onnodig gezuiverd en het riool wordt bij veel neerslag ontzien.
In mijn tuin is genoeg plek voor het water dat niet in de ton wordt opgevangen om rustig de grond in te zakken. Dit doe je bij voorkeur op zo’n 2 meter van de gevel om te voorkomen dat het direct onder het huis vochtig wordt. Omdat ik nu geen zin heb om mijn terras open te trekken en een gootje te maken, besluit ik het water via een paar zinken teilen richting de plantenborder te laten stromen. Zo heb ik meteen plek voor een minivijver in de tuin.
Opstelling met zinken teilen om regenwater uit de gevulde regenton verder de tuin in te leiden.
De kraan lijkt handig omdat je er dan ook voor kunt kiezen om het dicht te draaien maar zorgt voor teveel weerstand. Hierdoor loopt het water alleen via die plek de ton uit als het hoger staat dan de kraan. Nu kiest het de makkelijkste weg, namelijk via de vulautomaat terug de regenpijp en het riool in. Dus hier zal ik een normaal overloopje voor moeten opzoeken.
De kettingen in de teil helpen het water om precies op die plek weg te stromen naar de volgende opvangbak. Voor de onderste teil zal ik daar ook nog een manier voor zoeken. Anders loopt het water langs de hele rand de teil uit en dus ook naast de dakpannen die het water nog zo’n 60cm verder de tuin in leiden. Inmiddels loop ik bij elke regenbui even de tuin in om te kijken hoe de installatie werkt 😉
Regenwater loopt via de regenton en zinken teil de tuin in om daar te infiltreren.
Zo zal ik de komende tijd meemaken wat er gebeurt bij een behoorlijk stevige regenbui. Hoe lang staan mijn plantenborder en gazon dan blank? Waar loopt het water dan heen? Is het nodig om een verdiept deel aan te leggen of is het hier zo zanderig dat het water heel snel wegzakt? Als ik van de teilen een gezellige plantenbakken of vijvertjes wil maken, zal ik nog op zoek moeten naar planten die nat én droog kunnen staan. In de zomer valt er op deze plek in de tuin namelijk behoorlijk wat zon en het is niet mijn bedoeling om de drooggevallen teilen te gaan water geven. Wordt vervolgd!
Wil je ook je regenwater in de tuin opvangen? Neem contact op voor advies. Andere handige hulpbronnen zijn:
Na elke lesdag bij de opleiding Ecologisch hovenier krijgen we een opdracht om de stof thuis te verwerken en uit te diepen. Na de les over bloemenweides bij de CruydtHoeck in juni 2022 kregen we een zaadmengsel mee met de opdracht om zelf een kruidenrijk grasland in te zaaien en te beheren. Ik koos voor het ‘Bloemrijk mengsel voor ecologische dakbegroeing D2’ omdat ik een alternatief zoek voor de standaard voorgekweekte sedumcasettes of sedummixmatten. Er is daarbij namelijk geen garantie dat er geen bestrijdingsmiddelen worden gebruikt tijdens de kweek van die planten. Stel dat je dan in elk geval de planten zelf kunt laten groeien op substraat, dan heb je dat probleem van die bestrijdingsmiddelen opgelost! Aangezien ik zelf geen goed bereikbaar plat dak van 12m2 heb, ging ik op zoek naar een buurtgenoot die wel van een experiment houdt. Mijn aanbod: ik help mee bij de aanleg, zaai het in en doe het beheer zolang de opleiding duurt.
Het dak
Ik plaatste een tekst op Instagram en kreeg al na een paar minuten een reactie. De man die reageerde heb ik vervolgens een aantal vragen gesteld om te checken of het dak geschikt is. Hij nodigde me uit voor een kop koffie om het dak te inspecteren, of beter gezegd te bewonderen! Want hij bleek samen met een circulaire timmerman uit Haarlem een schuur te hebben gebouwd van tweedehands bouwmaterialen: barnwood uit Frankrijk, vloeren uit treinen NS met isolatie vilt tegen de wand en op de vloer, ramen uit containers en via marktplaats.
De tuin ligt op het noorden, maar op het dak van de schuur, die 240cm hoog ligt, valt gedurende de dag behoorlijk wat zon. Het ligt ver genoeg van de huizen af en er staan geen hele hoge bomen in de buurt. Het dak is net nieuw en rust op zware balken. Mijn buurtgenoot verwacht dat het voldoende draagvermogen heeft voor een groendak met een belasting van minimaal 120 kg per m2. Het bleek het perfecte dak te zijn voor deze opdracht! Wat een pareltje!
De schuur voor de bloemenweide bleek een prachtig circulair bouwwerk – hier nog in aanbouw.
Materiaalkeuze
Naast de aanbiedingen van mensen met een plat dak, kreeg ik ook nog een tip van Waterleider uit Delft over een pilot voor het maken van een groendak met los substraat en schapenwol. In dat geval heb ik niet alleen een zelf ingezaaid kruidenrijk grasland maar ook nog een groendak met schapenwol als drainage gemaakt! Tijdens het maken van mijn boodschappenlijst werd ik namelijk niet zo blij van het standaard materiaalaanbod. Een groendak wordt doorgaans opgebouwd uit wortelwerende folie, beschermdoek 800, drainagemateriaal van plastic met uitsparingen voor het water, filtervlies van geotextiel of polypropyleen en substraat waarop de planten groeien. Behalve het substraat zijn alle materialen gebaseerd op aardolie en uiteindelijk zorgen die voor slecht afbreekbare microplastics in de natuur. Dat moet anders kunnen, toch?
Met de tip van Waterleider in mijn achterhoofd zocht ik verder. Op de sites van Ecobouwschool en Earth Kweek zag ik groendaken met kurk als basislaag. Dus ik vraag hen naar de mogelijkheid om de materialen los te bestellen. Zij blijken net bezig te zijn met een los systeem en schapenwol als tussenlaag. Dan wordt de dakopbouw als volgt:
Platen van geperste vermalen kurk – een restproduct uit wijnindustrie
Wol van Nederlandse schapen – waarvoor momenteel geen verwerkingindustrie is
Jute – afgedankte zakken uit de koffie-industrie
Substraat van compost met vermaalde dakpannen – restproduct uit de bouwsector
Normaal gesproken komt er een zogenaamde growkit mee met zaadjes en plantpluggen van verschillende soorten sedum zodat je je dak naar believen kunt inrichten, maar nu laat Marijn dat weg omdat ik zelf een zadenmengsel heb. Om dat te zaaien voeg je nog een klein laagje compost toe aan de substraatlaag en meng je zand door het zaad.
Benodigde materialen voor de opbouw van een groendak met kruidenrijke begroeiing.
Tijdens mijn bezoek aan mijn buurtgenoot bleek de dakrand veel lager dan hij vooraf dacht. Maar 4cm in plaats van de benodigde 8cm. We bedachten ter plekke een oplossing door alle materialen een rand te geven van gekloofde boomstammen. Zo kan de wol en het substraat van Earth Kweek worden opgesloten. De hoop is dat de grassen en bloemen uit zadenmengsel daarover heen gaan hangen/groeien. Het mag er best een beetje rommelig uit zien vindt mijn buurtgenoot.
Voor de zekerheid heb ik Earth Kweek nog even gevraagd naar het waterbufferende vermogen van het groen dak bij deze oplossing. Hij denkt dat de boomstammen goed zullen werken als rand voor de bodem en de planten. De wol en de kurk bufferen straks het water waardoor het langer duurt voordat het verder naar beneden loopt. Het is de bedoeling dat de planten ook in de wol wortelen door het substraat, die laag moet je dus eigenlijk meetellen als substraatlaag.
Aanleg
Aangezien ik het zaadmengsel in september wil zaaien wachten we tot mijn buurtgenoot terug is van vakantie. De materialen werden door Marijn, van Earth Kweek, zelf afgeleverd op 29 september 2022. Hij helpt mee sjouwen en bouwen tot het ons duidelijk is hoe de lagen op elkaar komen te liggen.
Daarna maak ik het dak af met de eigenaar. Zo regelt hij onder andere nog een machine om de boomstammetjes mee te kloven – dat was hem voor de vakantie niet meer gelukt – terwijl zijn partner en ik de lagen op het dak rangschikken. Nadat ik de stammetjes rondom heb gelegd zoek ik nog wat plantjes en een siergras uit de voortuin die ik her en der tussen de bloemen uit het zaadmengsel op het dak worden gepland. Ook leggen we er een paar stapstenen tussen zodat het onderhoud straks makkelijker is. Daarna zaaien we het mengsel en besproeien het met de tuinslang vanaf de ladder die al die tijd tegen het schuurtje aan heeft gestaan.
Nadat de materialen en planten op hun plek liggen wordt het dak ingezaaid.
Beheer
De eigenaar is van plan om erg weinig aan onderhoud aan het dak te doen en gewoon te kijken wat er gebeurt als je de planten hun gang laat gaan! Ik vermoed dat er uiteindelijk alleen nog maar gras over is als hij niet gaat ‘maaien’. Nu, in november 2022, zijn we vooral nog bezig met wat er ontkiemt, maar in 2023 zullen we moeten beslissen wat en wanneer we gaan maaien. Vooralsnog zal ik hem adviseren om in het voorjaar de ene helft van de planten te knippen en in het najaar de andere helft. Zo is er altijd iets in bloei en is er ook genoeg licht voor de uitgevallen zaden om te ontkiemen. Wanneer we precies gaan ‘maaien’ hangt ook af van wat er aan planten op komt. Wordt vervolgd!
Net ingezaaid groendak met boomstammetjes als beschermende rand voor het substraat en perzikpitten langs de dakrand voor een goede afvoer van regenwater.
Week van de Groene Tuin –Het klimaat verandert en daardoor krijg je te maken met langere periodes van droogte en met intensere regenval. Die piekbuien zorgen voor overbelasting van het riool en vergroten de kans op overstromingen. Door regenwater op te vangen in bijvoorbeeld een regenton kun je het vervolgens gebruiken voor de planten in de tuin.
Regenton met de 10l gieter ernaast. De tuinslang past ook op het kraantje trouwens.
Mijn regenton is goed voor 210 liter. Daar kon ik vorige zomer veel meer water uit geven aan mijn tuinplanten dan ik vooraf had verwacht. Ik vind het ook een fijne gedachte dat ik daar geen kostbaar drinkwater meer voor hoef te gebruiken.
Door de vulautomaat loopt het regenwater dat niet meer in de ton past verder het riool in.
Nu overweeg ik om de regenpijp af te koppelen van het riool, zodat het op een natuurlijke wijze kan infiltreren in de bodem. In mijn wijk in Haarlem verwacht ik daarmee geen problemen. De bodem is erg zanderig dus ik ga ervan uit dat het water daadwerkelijk de bodem in zakt. Als de bodem niet goed waterdoorlatend is, helpt het om een plantenborder met dorstige planten aan te leggen of een grindstrook of een infiltratiekrat in te graven. In dit filmpje zie je hoe je een regenpijp afkoppelt met een regenonderbreker. Dat is een klep die je ook weer terug kunt draaien op het moment dat je het toch te nat vindt worden in je tuin waarna het water weer het riool instroomt. Superhandig, want dan hoef je de rioolpijp aan de onderkant ook niet af te sluiten!
Afkoppelen van je hemelwaterafvoer met regenonderbreker.
Kijk voor meer inspirerende filmpjes over het regenwaterbestendig maken van je tuin op de site van Steenbreek.
